Hukuk Klinikleri

“Klinik Hukuk” kavram olarak, tıbbî ilimlerden ödünç alınan ve tıptaki klinik uygulamaların hukuksal çalışma ve uygulamalar bakımından da geçerli olabileceği düşüncesini yansıtan bir kavramdır. Uygulamanın temel amacı; değişik nedenlerle hukuk hizmetinden yeterince yararlanamayan toplum kesimlerinin de kendi hayatlarıyla ilgili sorunların çözümünde veya işlerinin takibinde hukuktan yararlanmalarına olanak sağlamak ve bu doğrultuda topluma destek olmak olarak özetlenebilir.

Uygulamanın hayata geçirilmesi ise (tıp fakültesi öğrencilerinin son yıllarını hastanelerde geçirmelerine benzer şekilde) hukuk fakültesi öğrencileri tarafından yapılmaktadır. Bu itibarla aslında uygulamanın iki yönü bulunmaktadır; bir yandan hukuk fakültesi öğrencileri derslerde öğrendikleri soyut bilgileri somut problemler karşısında hayata geçirmenin yollarını öğrenmekte diğer yandan içinde bulundukları sosyal ve ekonomik şartlar nedeniyle avukat tutma ve hukuki bilgiye erişme olanağı sınırlı olan kişilere hukuksal bilgi aktarılmakta ve yol gösterilmektedir.

Hukuk klinikleri hukuk fakültesinde öğrenim gören öğrencilere yönelik uygulamalı eğitim modeli olarak gelişmişse de halihazırda ücretsiz olarak sağlanan hukuki yardım hizmetlerini de kapsamaktadır. Geleneksel hukuk öğretimi hukukun teorik içeriğine odaklanmakta iken klinik eğitim ise öğrencilerin uygulamada ihtiyaç duyacakları becerileri edinmelerini sağlamakta ve hukukçuların sahip olmaları gereken değerleri öğretmektedir.

Bu model ile hukuk fakültesi öğrencilerine deneyim kazanma imkanı sağlanırken hukuki bilgi ve yardıma ihtiyaç duyan kesim için de adalete erişim yolları güçlendirilmektedir.

Hukuk Kliniği Eğitiminin Türleri

Hukuk klinikleri sayesinde öğrenciler klasik hukuk eğitiminin dışına çıkıp tecrübe ederek öğrenmekte ve bu eğitim sayesinde hukuk fakültesi öğrencilerinin öğrenme sürecine daha pro-aktif olarak katılımları sağlanmaktadır. Bu amacın hedefinde yer alan kitleye ve ihtiyaç duyulan hukuki hizmetin sağlanması yöntemine göre hukuk klinikleri farklı biçimlerde yapılandırılmaktadırlar.

1. Hukuk Kliniği (Gerçek Klinik-Gerçek Müvekkil Kliniği)
Hukuki yardıma ihtiyaç duyan kişiler, bu kliniklere başvururlar ve hukuk öğrencileri, eğitimci ve /veya uzman danışmanları eşliğinde kliniğe başvuran kişilere yardımcı olurlar. Hukuk kliniği avukatlık yapan bir öğretim görevlisi veya bir avukatın yönetiminde gerçek bir hukuk bürosu gibi faaliyet göstermektedir.

Hukuk klinikleri, farklı ihtiyaçlar, imkanlar ve değişen hukuk kuralları nedeniyle ülkeden ülkeye, şehirden şehire ve üniversiteden üniversiteye faaliyet konuları ve faaliyet biçimleri yönüyle uygulama farklılıkları içermektedir.
Bazı hukuk klinikleri hukukun her alanında faaliyette bulundukları halde bazı klinikler ise belli bir konuya odaklanarak çalışmaktadır. Öğrenciler mevcut mevzuat uyarınca ya klinikte istihdam edilen avukatlara dava açma ve davayı yürütme sürecinde yardım etmekte ya da başvuru sahiplerini bizzat temsil etmektedirler.

2. Canlandırma (Simülasyon)
Bu uygulamalarda öğrenciler teorik olarak öğrendikleri bilgileri çeşitli simülasyonlarla pratiği aktarmaktadırlar. Öğrenciler belirli bir hukuki sorunu avukat, hâkim, savcı, şahit gibi rollere bürünerek, çözmek için çalışmaktadırlar. Sanal duruşma veya sanal yargılama en sık görülen biçimleridir. Canlandırma klinik hukuk eğitiminin en eski yöntemidir.

3. Klinik Stajı
Bu uygulamada öğrenciler bir mahkemede, bir hukuk bürosunda, bir idari kurumda veya bir sivil toplum örgütünde, hukuki sorunları çözmeye yönelik faaliyetlere katılmaktadırlar.

4. Sokak Hukuku Klinikleri (Gündelik Hayatta Hukuk, Herkes İçin Hukuk, Hukuk Okur Yazarlığı)
Hukuki yardıma ihtiyaç duyan kişilere öğrenciler aracılığı ile yardım sağlamak şeklinde gerçekleşir. İnsanların haklarını kullanabilmeleri, haklarını öğrenmeleri ile mümkündür.

Bilginin akılda kalma oranı:
– Dinleme %5
– Okuma %10
– Görme %20
– Tartışma %50
– Canlandırma %75
– Öğretme (öğrendiklerini aktarma) %90

Bu nedenlerle, öğrenciler faaliyetleri sırasında interaktif öğretim yöntemlerini kullanmaktadırlar.

5. Probleme Dayalı Öğrenme
Bu metot ile, derslerin anlatımlarını davalar ve olaylar genelinde somutlaştırmak ve öğrencilerin anlatılan konuları bu somutlaştırmalara uygulamaları sağlamak temel amaçtır.

Bu öğrenim metodunu fakültelerimizde yaygın olarak kullanılan klasik pratik çalışmalardan ayıran en önemli husus, bu uygulamanın seçmeli bir ders çerçevesinde işlenmesi ve klinik ders kapsamında tartışılacak konular seçilirken olayın birden fazla hukuk dalını ilgilendiren meseleleri kapsamasına özellikle dikkat edilmesidir.